Op 24 september 2013 heeft een panel van experts in aanwezigheid van de pers gedebatteerd over de belangrijkste vragen ter zake. Dit gebeurde ter gelegenheid van de lancering van www.zoetstoffen.eu, het nieuwe informatieplatform over intensieve zoetstoffen van de VIWF (Vereniging van de Belgische Water- en Frisdrankindustrie). Het debat werd in goede banen geleid door Hanne Decoutere, bekend van het VRT-journaal.
Is suiker echt zo slecht voor de gezondheid dat we alle suiker uit onze voeding moeten bannen? “Suiker en zoetstoffen zijn niet ongezond op zich,” legt Magali Jacobs uit. “We vinden ze in tal van voedingsmiddelen die perfect gezond zijn, zoals fruit en zuivelproducten.” Suiker kan ook worden toegevoegd aan voeding, drank en bereidingen. Dan spreken we van toegevoegde suikers. In theorie zouden we gemakkelijk zonder die toegevoegde suikers kunnen. “Maar eten is meer dan je voeden, het gaat ook om genieten van wat je eet”, zegt Dirk Lemaître, “en suiker staat niet op de lijst met verboden voedingsstoffen.”
Beoordeling van aspartaam
We houden van zoet, en dankzij intensieve zoetstoffen kunnen we van zoetigheden genieten zonder de calorieën die bij suiker horen. Ze zijn ‘intensief’ omdat ze een zeer sterke zoete smaak toevoegen, zodat ze met mondjesmaat kunnen worden gebruikt. “Deze zoetstoffen worden niet geconsumeerd om hun voedingswaarde. Daarom behoren ze tot de groep van de voedingsadditieven en worden ze onder die noemer bestudeerd om te garanderen dat ze veilig kunnen worden gebruikt”, legt Wim Debeuckelaere uit. “Aspartaam is daarbij het additief dat tot dusver het meest bestudeerd is. De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) is momenteel bezig met een herbeoordeling van de veiligheid van aspartaam. De publicatie daarover wordt in november verwacht, maar in het voorlopige rapport van begin dit jaar worden geen wijzigingen gemeld betreffende de Aanvaardbare Dagelijkse Inname (ADI), namelijk 40 mg per kilogram lichaamsgewicht en per dag.”
Geen overconsumptie van zoetstoffen
“Wanneer in de Europese Unie een additief wordt toegestaan”, vervolgt Wim Debeuckelaere, “is het risico van overconsumptie bijzonder laag, zelfs bij mensen die er in alle toegestane producten van consumeren.” Voor Magali Jacobs is er weliswaar geen risico om de ADI van aspartaam te overschrijden, maar is die veiligheidsmarge kleiner voor iemand die tal van producten op basis van stevia zou consumeren, omdat de ADI daarvan veel lager ligt (4 mg/kg lichaamsgewicht/dag). Volgens Marie-Louise Scippo is er echter geen gezondheidsrisico, zelfs als iemand van de steviazoetstof een hogere dosis dan de ADI zou innemen. “Om de ADI vast te stellen wordt op de dosis zonder waarneembare effecten bij proefdieren een veiligheidsfactor van 100 toegepast. Een kleine overschrijding van de ADI leidt niet tot problemen. Een consument zou dus drie tot vier keer de ADI kunnen innemen zonder gezondheidsrisico”. Voor diëtisten blijft de doelstelling echter om de ADI niet te overschrijden. En de gegevens betreffende het consumptieniveau van zoetstoffen zijn geruststellend: een studie uit 2011 van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV-ISP) op verzoek van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu heeft aangetoond dat de blootstelling van volwassen Belgische consumenten aan kunstmatige zoetstoffen ver onder de aanvaardbare grenzen ligt en dus geen risico voor de gezondheid inhoudt. Dat geldt ook voor diabetici en voor wie veel lightproducten consumeert. Wel moet gezegd dat dit onderzoek werd verricht vóór de recente goedkeuring van zoetstoffen op basis van stevia.
Informatie en desinformatie
Waarom staat aspartaam dan soms in een negatief daglicht? “Ons onderzoek heeft uitgewezen dat er wel vijf positieve berichten nodig zijn om één enkel negatief bericht in de pers te neutraliseren”, verklaart Wim Verbeke. ”Alarmerende berichten doen veel sneller de ronde dan geruststellende nieuwtjes, ongeacht hun wetenschappelijke grondslag, en ze blijven ook langer hangen in het geheugen van de consument.” “Om informatie te geven die duidelijk én objectief is, heeft de VIWF een nieuw platform ontwikkeld dat volledig gewijd is aan intensieve zoetstoffen”, legt David Marquenie uit. “Op de website www.zoetstoffen.eu staat objectieve, door wetenschappers gevalideerde informatie over de verschillende in Europa gebruikte intensieve zoetstoffen. De website bevat ook een hulpmiddel waarmee je kunt berekenen hoeveel je van een gezoet voedingsmiddel of drank moet consumeren om de ADI te bereiken. Wim Verbeke: “Het is een uitstekend initiatief omdat onze studies aantonen dat 70% van de Belgen zegt niet te weten waar ze goede informatie kunnen vinden over voeding en gezondheid.”
Geen gewenning of verslaving
Onlangs hebben in de pers berichten gestaan dat suiker je gewend maakt aan een zoete smaak en ook nog eens verslavend is. Klopt dit? Magali Jacobs, voedingsdeskundige en psychologe: “Om te kunnen spreken van een verslaving moet er sprake zijn van een gewenning aan de stof. Dat betekent dat je meer suiker nodig hebt om hetzelfde effect te bereiken, en dat er afkickverschijnselen optreden als je stopt met de consumptie van suiker. Het blijkt echter dat suiker en zoetstoffen geen gewenning veroorzaken. Ook vertoon je geen afkickverschijnselen als je minder of geen suiker meer eet.”
110% meer lightfrisdranken op twaalf jaar tijd
David Marquenie: “Het assortiment lightfrisdranken breidt jaar na jaar uit. Tussen 2000 en 2012 hebben we een stijging gezien van 110%, tegenover 7% voor klassieke gesuikerde frisdranken.” Wim Verbeke: “Op die manier kunnen de frisdrankproducenten hun maatschappelijke verantwoordelijkheidszin tonen. Alternatieven zonder calorieën aanbieden is een goede zaak vanuit volksgezondheidsoogpunt.” “Bovendien”, voegt David Marquenie eraan toe, “zitten de lightfrisdranken in de groep van de zogenoemde ‘basisdranken’ in de voedingspiramide en dragen ze bij aan onze dagelijkse hydratatie.”
Conclusies
- Magali Jacobs: ” 1. De veiligheid van zoetstoffen (waaronder aspartaam) is bevestigd en opnieuw bevestigd, dat staat vast. 2. De bewering dat suiker naar nog meer suiker doet grijpen is niet bewezen.”
- Marie-Louise Scippo: “Ik zou de onpartijdigheid in de verf willen zetten van de wetenschappers uit de panels die de adviezen van de EFSA formuleren. Ik heb zelf aan vergaderingen van deze panels deelgenomen en ik kan u verzekeren dat er geen enkele reden is om te twijfelen aan hun conclusies.”
- Dirk Lemaître: “Variatie in de voeding is en blijft het belangrijkste advies. De consument is steeds beter geïnformeerd over voeding, maar naast gezondheidsaspecten bepalen ook prijs en smaak zijn/haar keuze.”
- Wim Verbeke: “Overheden zien erop toe dat de voedselveiligheid niet op het spel gezet wordt. De lancering van www.zoetstoffen.eu is een zeer goed initiatief want consumenten zijn vragende partij voor duidelijke en eenvoudige informatie. Nu alleen nog zien hoe we dit best aan de consumenten kunnen overbrengen.”
Samenstelling van het panel van experts
Het panel bestond uit deskundigen op het vlak van voeding, toxicologie, Europese regelgeving en consumentengedrag, evenals vertegenwoordigers van de consumentenorganisatie en de water- en frisdrankindustrie.
- Wim Debeuckelaere, Head of Sector Food Additives, DG SANCO, Europese Commissie
- Prof. Marie-Louise Scippo, departement voedingswetenschappen, universiteit van Luik, lid van het College van de Hoge Gezondheidsraad
- Prof. Wim Verbeke, Agro-voedingsmarketing en Consumentengedrag, Universiteit Gent
- Katrien Renders, Project Officer Food, Test-Aankoop
- Dirk Lemaître, voorzitter van de Vlaamse Beroepsvereniging van Voedingsdeskundigen en Diëtisten (VBVD)
- Magali Jacobs, Diëtiste en psychologe, actief lid van de Union Professionnelle des diplômés en Diététique de Langue Française (UPDLF) en Institut Paul Lambin
- David Marquenie, secretaris-generaal van de Vereniging van de Belgische water- en frisdrankindustrie (VIWF)