Uit een gezondheidsenquête die Sciensano in 2018 bij de bevolking heeft uitgevoerd, blijkt dat de Belg gemiddeld overgewicht heeft. Bijna de helft van de volwassenen (49,3%) heeft een Body Mass Index (BMI) van 25 of meer, wat wijst op overgewicht. 15,9% lijdt echt aan obesitas met een BMI van 30 of meer.
De evolutie van deze gezondheidsenquêtes toont een negatieve trend. De gemiddelde BMI van de volwassen bevolking bedraagt nu 25,5, een stijging met 1 procent tegenover 1997.
Tussen 1997 en 2018 is overgewicht (≥ 18 jaar) met 19% toegenomen en obesitas met 47%.
Nog verontrustender is dat één op de vijf jongeren tussen 2 en 17 jaar overgewicht heeft en dat 5,8% van de jongeren in deze leeftijdsgroep obees is. Dat is uiterst zorgwekkend, aangezien de huidige situatie bij jongeren in de toekomst ook zal bijdragen aan de epidemie van overgewicht bij volwassenen.
Calorie-inname beperken
Door overgewicht heb je een hoger risico op het krijgen van hart- en vaatziekten, diabetes en diverse vormen van kanker. Ook kunnen er gewrichtsproblemen ontstaan. Door producten die gezoet zijn met suiker te vervangen door producten die gezoet zijn met intensieve zoetstoffen kan de totale energie inname in de dagelijkse voeding omlaag worden gebracht. Daardoor kunnen zoetstoffen een bijdrage leveren aan een gezond lichaamsgewicht.
Zoetstoffen en afvallen
Om lichaamsgewicht te verliezen moet je meer calorieën verbranden, óf minder calorieën consumeren, of, beter nog, allebei. Het gebruik van (producten gezoet met) laagcalorische zoetstoffen kan helpen om de hoeveelheid energie in de voeding omlaag te brengen en laag te houden. Uit onderzoek blijkt dat het dagelijks vervangen van één glas gewone frisdrank door een light variant zonder calorieën op jaarbasis 5 kilogram lichaamsgewicht scheelt. Wel moet worden voorkomen dat de gemiste calorieën uit light frisdrank worden gecompenseerd door het eten van een extra tussendoortje.
Caloriearm?
In voedingsmiddelen waarin de calorieën voornamelijk door suiker worden geleverd, zoals frisdrank, leidt de vervanging van suiker door zoetstoffen tot een grote afname van de hoeveelheid calorieën. Bij producten zoals yoghurt en chocolade, die naast suiker ook andere voedingsstoffen bevatten, zoals eiwit en vet, is de energieverlaging door zoetstoffen aanzienlijk, maar het voedingsmiddel levert nog steeds calorieën (zie tabel 1).
Tabel 1: Energie per portie (kcal) voor producten die gezoet zijn met suiker in vergelijking met producten die gezoet zijn met zoetstoffen (Bron: Nubel, 2013)
Energie (kcal) per portie in product gezoet met suiker | Energie (kcal) per portie in product gezoet met zoetstoffen | |
---|---|---|
Frisdrank (200ml) | 84 | 0 |
Vruchtendrank (200 ml) | 90 | 40 |
Vruchtenyoghurt (125 ml) | 120 | 76 |
Chocolade, puur (100 g) | 534 | 403 |
Wetenschappelijk onderzoek
Er is veel onderzoek verricht naar het effect van zoetstoffen op het lichaamsgewicht, zowel bij volwassenen als bij kinderen. De resultaten zijn niet eenduidig. Er zijn studies die positieve effecten op lichaamsgewicht laten zien, er zijn neutrale studies en er zijn studies met negatieve resultaten. Onderzoek naar het effect van zoetstoffen op lichaamsgewicht is erg complex. Mensen die zoetstoffen gebruiken, doen dit vaak omdat zij zich, al dan niet terecht, zorgen maken over hun gewicht. Daardoor zijn zij in bevolkingsstudies moeilijk te vergelijken met de groep die geen zoetstoffen gebruikt. Ook maakt het uit of mensen wel of niet weten of zij laagcalorische producten met zoetstoffen consumeren. Om zuivere onderzoeksresultaten te krijgen weten de proefpersonen in onderzoekssituaties dit meestal niet. Maar in de dagelijkse praktijk weet je meestal wel dat je een product met zoetstoffen eet of drinkt, en dit zou kunnen resulteren in ‘compensatiegedrag’.
Toch komt uit de overzichtsstudies duidelijk naar voren dat wanneer zoetstoffen in de voeding worden gebruikt als vervanging voor gewone suiker, dit op de langere termijn resulteert in een lagere energie-inname (-5 tot -15%). Daardoor kunnen zoetstoffen bijdragen aan het bereiken of behouden van een gezond lichaamsgewicht.
Er is echter nog aanvullende wetenschappelijk onderzoek nodig om na te gaan in hoeverre mensen in de dagelijkse praktijk de neiging hebben om, al dan niet bewust, te compenseren voor de gemiste calorieën en om de onderliggende mechanismen te ontrafelen.
Diverse studies hebben evenwel aangetoond dat je je consumptie van suikers en calorieën kunt verminderen door meer suikervrije light- en zerodranken te gebruiken, en minder gesuikerde dranken. Mensen die vaak light- en zerodranken drinken, krijgen in het algemeen minder suikers en koolhydraten binnen. Dat blijkt ook uit een nieuwe studie bij ruim 25.000 volwassenen, die is verschenen in 2017.
Enkele studies die de relatie tussen laagcalorische zoetstoffen en gewicht onderzocht hebben:
- Bellisle M. Et al., Intense sweeteners, energy intake and the control of body weight,European Journal of Clinical Nutrition (2007) 61, 691–700
- Phelan S. et al., Use of artificial sweeteners and fat-modified foods in weight loss maintainers and always normal weight individuals, International Journal of Obesity, Oct. 2009
- Anderson et al., The Use of Low-Calorie Sweeteners by Adults: Impact on Weight Management, The Journal of Nutrition, Supplement, 2012.
- Miller P E, Perez V. Low-calorie sweeteners and body weight and composition: a meta-analysis of randomized controlled trials and prospective cohort studies. Am J Clin Nutr 2014;100:765-777.
- Rogers P J et al. Does low-energy sweetener consumption affect energy intake and body weight? A systematic review, including meta-analyses, of the evidence from human and animal studies. Int J Obesity 2016, 40:381-394.
- Peters JC, Becl J. Low Calorie Sweetener (LCS) use and energy balance. Physiol Behav. 2016 Apr 7.
- Leahy M et al. Consumption of Low-Calorie Sweetened Beverages Compared to Water Is Associated with Reduced Intake of Carbohydrates and Sugar, with No Adverse Relationships to Glycemic Responses: Results from the 2001–2012 National Health and Nutrition Examination Surveys. Nutrients 2017,9 (9),928.
- Laviada-Molina H et al. Obesity Reviews 2020; 1-13
- Rogers PJ, Appleton KM. Int J Obes 2020
- JAMA Network Open. 2022;5(3):e222092. doi:10.1001/jamanetworkopen.2022.2092