De pers heeft negatieve berichten verspreid over aspartaam, één van de meest gebruikte zoetstoffen en één van de meest onderzochte stoffen ter wereld. Maar is het echt zo erg? We stelden de vraag aan prof. Jan Tytgat, toxicoloog aan de KU Leuven en voor velen geen onbekende. Hij nuanceert: dit betekent niet dat we producten met aspartaam volledig moeten schrappen. Het is niet omdat het International Agency for Research on Cancer (IARC) een stof als “mogelijk kankerverwekkend” beschouwt, dat er een reëel risico is voor de gezondheid. Kort na de lek rond het rapport van IARC, werd de veiligheid van aspartaam nogmaals bevestigd door JECFA (Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives), op 14 juli 2023.
Bewezen of mogelijk kankerverwekkend: een wereld van verschil
Het IARC, dat deel uitmaakt van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), beoordeelt het kankerverwekkende karakter van allerlei stoffen. Dit agentschap deelt alle stoffen onder in 4 groepen, afhankelijk van de bewijslast, gebaseerd op gegevens bij dieren en mensen.
| Groep | Voorbeelden |
| Groep 1: Kankerverwekkend voor de mens | Alcohol, fijne vleeswaren |
| Groep 2A: Waarschijnlijk kankerverwekkend voor de mens | Rood vlees, zeer warme dranken |
| Groep 2B: Mogelijk kankerverwekkend voor de mens (of mogelijk carcinogeen) | Gepekelde groenten, aloë vera, aspartaam |
| Groep 3: Niet te klasseren voor wat betreft de carcinogeniteit | Selenium |
Het IARC heeft aspartaam aan groep 2B toegevoegd. Maar je moet een onderscheid maken tussen het gevaar (het kankerverwekkende karakter van een stof) en het risico (om kanker te ontwikkelen). Prof. Tytgat illustreert dit verschil met het voorbeeld van een giftige slang (het gevaar van een beet kan dodelijk zijn), die in een perfect beveiligd terrarium in de zoo zit, waardoor er niemand kan worden gebeten. “Het risico is dus quasi nul. We kunnen hetzelfde principe toepassen op stoffen uit het voedingspatroon.”
Vraag aan Christophe Matthys, prof. Human Nutrition, KU Leuven
In de media lezen we dat aspartaam “mogelijk kankerverwekkend” is, moeten we ongerust zijn?
“Het antwoord is duidelijk, nee, zolang je geen overmatige inname van aspartaam hebt. Er moet een duidelijk verschil worden gemaakt in de recente informatie die door de WHO werd uitgebracht rond dit onderwerp:
– Aspartaam beschouwd als “mogelijk kankerverwekkend” door een agentschap dat onderzoek voert naar kanker (IARC), met een beperkte graad van evidentie bij de mens.
– De evaluatie van het reële risico dat dit voorstelt, in functie van de ingenomen hoeveelheid.
In de laatste evaluatie van het risico, besluit de WHO (via de JECFA) dat er geen risico vasthangt aan de toegelaten hoeveelheid aspartaam, met name 40 mg/kg lichaamsgewicht (de Aanvaardbare Dagelijkse Inname, ADI). Dit komt overeen met meerdere liters lightdrank. Onze eigen gegevens van het ziekenhuis tonen aan dat zelfs kinderen met diabetes – die behoren tot de grootverbruikers van suikervrije dranken gezoet met aspartaam – onder de ADI blijven, zelfs met hun lager lichaamsgewicht in vergelijking met volwassenen. Er is dus zeker geen reden tot paniek.“
Alcohol en rood vlees
De wetenschapper vervolgt, “Het feit dat een stof beschouwd wordt als kankerverwekkend, betekent dat het in principe wel degelijk een gevaar kan voorstellen, maar in werkelijkheid, hangt het risico dat dit gevaar een reële impact heeft af van andere factoren. Laten we het voorbeeld nemen van alcohol, kankerverwekkend voor de mens (groep 1, kankerverwekkend). Het risico op de ontwikkeling van een kanker zal afhangen van de blootstelling aan het gevaar, i.e. de hoeveelheid en de frequentie van de alcoholconsumptie.”
Dat geldt eveneens voor rood vlees (groep 2A, waarschijnlijk kankerverwekkend) en gepekelde groenten (groep 2B, mogelijk kankerverwekkend) … “Alles hangt af van de hoeveelheid en de frequentie van de consumptie.”
Voor al deze stoffen en al deze voedingsmiddelen, is de onderverdeling in groep 1, groep 2A of groep 2B afhankelijk van de beschikbare wetenschappelijke evidentie. “Maar ook al is deze wetenschap besluitend en wordt een voedingsmiddel in groep 1 gerangschikt, zoals charcuterie en alcohol, wil dit niet zeggen dat het drinken van een glas rode wijn met een sneetje gerookte ham ons noodzakelijk kanker zal geven.”
Meer info over gezondheid en veiligheid
Wat is het verschil tussen het werk van het IARC en de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA)?
Het IARC is een onderzoeksorgaan dat de stoffen evalueert en klasseert op basis van hun kankerverwekkende karakter, dit wil zeggen hun theoretisch potentieel dat ze bijdragen aan de ontwikkeling van kanker. Voedselveiligheid valt niet onder hun bevoegdheid. Op niveau van de Wereldgezondheidsorganisatie gaat JECFA (Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives) de veiligheid na van additieven. Bij ons is het EFSA de autoriteit van de Europese Unie die het risico evalueert, gerelateerd aan de blootstelling aan een stof om de voedselveiligheid te garanderen.
Zo onderzoekt het EFSA de laagcalorische zoetstoffen voor Europa. “Om de voedselveiligheid te garanderen, volgt het een zeer nauwkeurig protocol om de Aanvaardbare Dagelijkse Inname (ADI) vast te leggen. De ADI is de maximale hoeveelheid die men dagelijks in alle veiligheid mag consumeren. Voor elke zoetstof bepaalt het EFSA ook het type product waarin het mag voorkomen en de maximale hoeveelheid zoetstof die elk product mag bevatten. Via monitoring verzekert het EFSA bovendien dat de consumptie van laagcalorische zoetstoffen binnen de veiligheidsgrenzen voor de bevolking blijft.”
Meer info over de Aanvaardbare Dagelijkse Inname
Aspartaam wordt vaak in vraag gesteld. Is deze zoetstof nog altijd veilig?
“Aspartaam is al jaren het voorwerp van controverse. Bepaalde gegevens bij dieren wijzen op een kankerverwekkend effect, maar na onderzoek door het EFSA blijken die gegevens niet betrouwbaar en blijft het EFSA bij haar aanbevelingen. Aspartaam wordt dus nog altijd als veilig beschouwd, mits naleving van de ADI. De ADI van aspartaam werd vastgelegd op 40 mg/kg lichaamsgewicht en de consumptie ligt tussen 2 en 4 mg/kg lichaamsgewicht. Geen reden tot paniek dus.”
Leidt de verklaring van aspartaam als ‘mogelijk kankerverwekkend’ uiteindelijk niet tot verwarring bij de consument?
“Ja, in zekere zin wel. Daarom is het belangrijk dat de mensen weten dat het IARC geen autoriteit is op het vlak van voedselveiligheid, maar dat andere structuren erop toezien dat wat op de markt komt, ook perfect veilig is (uiteraard mits inachtneming van de gebruiksvoorwaarden).”
Lees ook: Is aspartaam gevaarlijk?
Ik controleer mijn consumptie van zoetstoffen!
Bronnen: Reuters, 29 juni 2023
