Iedereen heeft er een mening over en deelt deze vrij uit met zijn of haar omgeving, in een blogpost of op sociale media. Wij bespraken de meestgestelde vragen met Michaël Sels, diëtist en diensthoofd diëtetiek UZA, om deze FAQ rond zoetstoffen uit te klaren.

Wat zijn zoetstoffen eigenlijk?  

Zoetstoffen zijn stoffen die gerechten zoeter kunnen maken, geeft Michaël Sels aan. Is het dan suiker? Nee, maar ze hebben wel hetzelfde gebruik in de keuken, namelijk een zoete toets geven aan bereidingen.  

Zoetstoffen zijn chemische stoffen met een zoete smaak en een andere energiewaarde dan tafelsuiker. Ze kunnen verdeeld worden in twee categorieën, vervolgt Michaël Sels. Intensieve of laag-calorische zoetstoffen hebben een veel hogere zoetkracht dan suiker waardoor ze in zeer kleine hoeveelheden worden gebruikt met hetzelfde zoetend effect als suiker. Extensieve of bulk-zoetstoffen (polyolen) behoren tot de familie van de koolhydraten. Hun zoetkracht komt daarentegen overeen met deze van suiker, toch leveren zij slechts de helft aan calorieën en hebben ze geen invloed op de bloedsuikerspiegel of glycemie! 

Waarom gebruik je zoetstoffen? Om gerechten of voedingsmiddelen dezelfde zoete smaak te geven als suiker maar met minder calorieën! 

Zijn ze gevaarlijk of schadelijk?

Michael Sels is duidelijk in zijn antwoord: zoetstoffen zijn niet schadelijk! Ze krijgen elke een E-nummer, dit zijn nummers die door het EFSA (Europees Autoriteit voor Voedselveiligheid) worden toegekend. Stoffen krijgen pas een E-nummer wanneer er voldoende wetenschappelijk onderzoek naar de stof werd verricht en dit onderzoek kan aantonen dat ze veilig zijn voor gebruik in producten.  

Daarnaast kent het EFSA een ADI-waarde (aanvaardbare dagelijkse inname) toe aan intensieven zoetstoffen, een veilige bovengrens voor consumptie. Bestaat het risico op een te veel? Dan moet je er echt enorm veel van eten, zegt Michaël Sels. De ADI-waarde geeft namelijk een aantal mg aan per kg lichaamsgewicht. Mensen met een hoger lichaamsgewicht kunnen er meer van eten dan mensen met een lager gewicht, zoals bijvoorbeeld kinderen. 

Lees meer over de gezondheid, veiligheid en ADI! 

Zijn er zoetstoffen die slecht zijn? 

Alle zoetstoffen die op de markt komen, werden onderzocht en goedgekeurd door het EFSA, bevestigt Michaël Sels. Als consument kan je gerust zijn: geen enkele zoetstof is schadelijk of slecht, ze bevatten allemaal een E-nummer en kunnen dus veilig worden geconsumeerd. 

Neem bijvoorbeeld aspartaam (E951), één van de oudste en langst gebruikte zoetstoffen. Toch is er rond aspartaam erg veel onrust maar Michaël Sels laat ons weten dat dit juist een van de meest onderzochte zoetstoffen is! Geen reden tot onrust, de ADI-waarde van aspartaam staat erg hoog. Je mag dagelijks tot wel 40 mg per kg lichaamsgewicht eten. Deze veilige bovengrens zal zelden bereikt worden!  

Benieuwd naar jouw inname? Doe de test! 

Is Stevia gezonder en natuurlijker? 

De zoetstof op basis van stevia heeft een natuurlijke oorsprong, het wordt gewonnen uit de steviaplant. Het natuurlijke of kunstmatige karakter van de een stof zegt echter niets over de effecten op het lichaam. Alle zoetstoffen moeten dan ook aan dezelfde veiligheidscriteria voldoen. Stevioglycosiden (E960) uit de steviaplant behoren tot de intensieve zoetstoffen en hebben dus ook een ADI-waarde. Hun veilige bovengrens voor consumptie ligt op 4 mg per kg lichaamsgewicht.  

Aspartaam heeft dus een ADI-waarde die 10x hoger ligt en dat heeft te maken met het aantal beschikbaar wetenschappelijk onderzoek legt Michaël Sels uit. De stof die gewonnen wordt uit de steviaplant is een redelijk nieuwe zoetstof. De ADI-waarde ervan kan op termijn nog verhoogd worden, wanneer er meer studies naar werden verricht. 

Tenslotte wijst Michaël Sels ons erop dat ook suiker schadelijk kan zijn voor de gezondheid. Bij een te hoge consumptie van toegevoegde suikers stijgt het risico op onder andere overgewicht, obesitas en diabetes of suikerziekte. 

Hoe kan je het gebruiken in de keuken? 

Voor een optimaal gebruik en smaak worden zoetstoffen vaak in combinatie gebruikt. Omdat intensieve zoetstoffen 200-300 keer zoeter zijn dan suiker worden ze in uitzonderlijk lage hoeveelheden gebruikt, hun calorie-aanbreng is dan ook verwaarloosbaar, aldus Michaël Sels. Door deze zoetstoffen te combineren met bulkstoffen kan tafelsuiker meestal met een identiek volume of gewicht vervangen worden door de mengeling. Zo zijn de producten eenvoudig te hanteren, moeten geen minuscule hoeveelheden afgewogen worden en bekomen we toch ongeveer hetzelfde volume voor bereidingen, zoals een cake. 

Zoetstoffen of honing, wat is het beste? 

Om deze vraag te beantwoorden geeft Michaël Sels ons eerst de voordelen van zoetstof op een rijtje: 

• Ze bevatten geen of nauwelijks calorieën. 
• Ze hebben geen nadelig effect voor de tanden (tandbederf). 
• Ze beïnvloeden de bloedsuiker niet of nauwelijks. 

Honing heeft deze voordelen niet. Honing kan geconsumeerd worden, zegt Michaël Sels, in functie van de persoon en zijn situatie: is er sprake van diabetes of niet? Kan het lichaam de bloedsuikerspiegel nog gemakkelijk regelen? Zijn er geen gewichtsproblemen? Dan kan je uiteraard ook honing gebruiken! 

Vergeet daarbij niet dat de inname van toegevoegde suikers te hoog ligt in België, en honing maakt deel uit van de toegevoegde suikers. Deze overconsumptie heeft gevolgen op de gezondheid, werkt de obesitasproblematiek in de hand en kan nadelig zijn voor het gewicht. 1 Belg op 2 is namelijk te zwaar, vervolgt Michaël Sels. De consumptie van toegevoegde suikers moet beperkt worden tot 10% van de energie-inname, voor een groot deel van de Belgen ligt dit hoger. 

Andere trendy suikers in de kijker! 

Michaël Sels geeft aan dat hij het gebruik van zoetstoffen aanraadt bij een aantal van zijn patiënten. Het kan namelijk van pas komen binnen een gezond voedingspatroon, zeker in geval van overgewicht, obesitas en diabetes. Zoetstoffen hebben geen effect op de bloedsuikerspiegel en bevatten weinig of geen calorieën! Het kan dus helpen bij gewichtsverlies maar is daarentegen geen zekerheid. Vetten, koolhydraten en eiwitten brengen ook calorieën aan. Door de verhouding van een voedingsmiddel aan te passen, kan het wel suikervrij zijn maar door bijvoorbeeld meer vetten te gebruiken wel evenveel calorieën aanleveren. Belangrijk is om het voedingsetiket na te kijken en de ingenomen portie niet te vergroten. Het gebruik van zoetstoffen moet dan ook gecombineerd worden met een algemene gezonde leefstijl. 

Volg Michaël Sels op Instagram of ontdek nu zijn website!

1. Blijf niet vastgeroest op je stoel zitten: beweeg regelmatig om iets te drinken te halen en vergader staand
2. Vergroot je woon-werkafstand: parkeer je auto aan de andere kant van het parkeerterrein of een straat verderop
3. Kies voor een ander vervoermiddel: ga te voet, met de fiets of met het openbaar vervoer
4. Doe een paar keer per dag stretchoefeningen
5. Bellen doe je staand
6. Vergeet die lift, neem gewoon altijd de trap
7. Meet je activiteit en stel jezelf doelen: bouw geleidelijk op en probeer 10.000 stappen per dag te halen!

Bron : Belgische Cardiologische Liga

Voedingsadditieven of zogenaamde E-nummers hebben geen al te beste reputatie. Veel consumenten associëren ze met een minder goede voedingskwaliteit. Een indruk die totaal niet objectief is en sterk wordt aangewakkerd door verschillende bronnen, zoals de inmiddels zeer populaire app Yuka. Die app kent een algemene score toe aan voedingsproducten wanneer je de streepjescode scant. Yuka baseert zijn score dan wel voor 60% op het ondertussen even bekende logo met vijf kleuren en vijf letters van de Nutri-Score, maar koppelt 30% aan de aanwezigheid van additieven. De Nutri-Score, die vandaag door meerdere Europese landen (waaronder België) wordt aanbevolen, houdt geen rekening met additieven in de voeding (behalve – sinds januari 2024 –  voor laagcalorische zoetstoffen in dranken, met als doel de consumptie van water  als eerste keuze aan te moedigen). Gezien additieven alleen zijn toegestaan ​​in de voeding als ze volkomen veilig zijn, wat wordt nagegaan door de voedselveiligheidsinstanties, is het op wetenschappelijk vlak moeilijk te begrijpen waarom ze een rol zouden spelen in een score.

In een artikel op Gezondheid en Wetenschap (een website van het Belgisch Centrum voor Evidence-Based Medicine) in de rubriek over gezondheidsinformatie in de media, legt Patrick Mullie uit waarom (1). 

Lees ook: Wat zijn E-nummers? 

Voedingsadditieven zaaien onrust online 

Het lijkt misschien vreemd dat de Nutri-Score geen rekening houdt met additieven (behalve met laagcalorische zoetstoffen in dranken), terwijl die net zoveel onrust zaaien op het internet. Tal van websites beweren dat bepaalde E-nummers kankerverwekkend zijn, schrijft voedingsexpert Mullie. Zo wordt aspartaam (E951) er ten onrechte van beschuldigd zowel hersentumoren, diabetes, multiple sclerose, depressie als chronische vermoeidheid te veroorzaken … Toe maar! En dat terwijl de wetgeving net bijzonder streng is voor additieven. Elk additief moet veilig worden bevonden voordat het wordt toegestaan, en voor elk additief gelden een maximale toegestane hoeveelheid in voedingsproducten en een maximale hoeveelheid die je dagelijks mag consumeren (de ADI), om een veilige consumptie te garanderen. Voor aspartaam in dranken is maximaal 600 mg per liter toegelaten, legt Patrick Mullie uit. Dat betekent dat een volwassen persoon van 70 kg, die in alle veiligheid tot 2800 mg aspartaam per dag mag consumeren, maar moeilijk aan de maximaal toegelaten dosis zal geraken. Aspartaam in voedingsmiddelen wordt dan ook als volledig veilig beschouwd, besluit hij. 

Lees ook: De essentie over aspartaam 

De Nutri-Score wordt samengesteld op basis van elementen die als gezond of ongezond worden beschouwd. Zo is het gehalte aan fruit, groenten, vezels of eiwitten gunstig voor een goede Nutri-Score. Omgekeerd is de concentratie aan calorieën, suikers, verzadigde vetten en zout ongunstig. De Nutri-Score neemt al die positieve en negatieve elementen in aanmerking om de score te berekenen. Maar, gaat Mullie verder, voor de gebruikte hoeveelheden additieven in voedingsproducten werden geen positieve of negatieve effecten vastgesteld op de gezondheid. 

Lees ook: Alles over zoetstoffen in frisdranken 

(1) Mullie P., Waarom houdt de Nutri-Score geen rekening met voedingsadditieven? www.gezondheidenwetenschap.be